منیجه میرزایی
در جریان حاکمیت گروه طالبان اوضاع سیاسی، اقتصادی و محدودیت‌های اجتماعی تاثیر منفی بر زندگی زنان و دختران داشته است. آنان آزادی‌های فردی خود را از دست داده‌اند. برخی مجبور به ازدواج‌های اجباری و زود هنگام شده و بسیاری از خانواده‌ها نیز به‌خاطر بسته ماندن مکتب‌ها، برای ادامه تعلیم و تحصیل دختران‌شان مهاجر شده‌اند.
وضع فرمان‌های جدید، فشار در بخش پوشش زنان و گشت شهری گروه امر به معروف و نهی از منکر از دیگر محدودیت‌هایی است که ترس و فشارهای روانی را در زنان افزایش داده و مانع حضور آنان در اجتماع شده است.
افزون بر این، دسترسی زنان به خدمات و مراکز صحی و بهداشتی به حد زیاد کاهش یافته است و امکانات کافی برای تداوی آنان وجود ندارد.
اکنون پرسش این است که با این همه مشکلات آیا توان‌مندسازی زنان افغانستان هنوز هم امکان‌پذیر است؟
پیش از پاسخ دادن به این موضوع به طور خلاصه چیستی و آغاز مسأله‌ی توان‌مندسازی زنان را تشریح می‌کنم:
خواستگاه بحث توان‌مندسازی زنان
بحث توان‌مندسازی زنان افغانستان به دوران امان الله می‌رسد. او گام‌های رادیکال را در بخش‌های آموزش، کار، حقوق، ازدواج و حضور زنان در جامعه بر داشت. اکنون نزدیک به صد سال از اصلاحات بالا به پایین او در عرصه‌ی زندگی زنان می‌گذرد. در این صد سال فرصت‌ها جهت ارتقای ظرفیت زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و… با وقفه و شتاب جریان داشته است.
در بیست سال گذشته برنامه‌های زیادی توسط نهادها و سازمان‌ها، برای توان‌مندسازی زنان روی دست گرفته شد. یکی از نهادهای غیر دولتی که تا قبل از حاکمیت گروه طالبان در این زمینه فعالیت می‌کرد، گفته است که میزان موثریت چنین برنامه‌ها در ولایت‌هایی چون کابل، بامیان و دایکندی بالاتر از ۷۰ درصد بوده است و طبق بررسی‌های آنان درخواست زنان در هر بار از سرگیری این برنامه‌ها، بیشتر می‌شد؛ اما در حال حاضر فعالیت‌های آنان به‌خاطر مخالفت طالبان و اینکه از طرف هیچ نهادی تمویل نمی‌شوند متوقف شده‌است.
حکومت فعلی که خود در این عرصه هیچ همکاری ندارد به دیگر نهادها نیز اجازه‌ی فعالیت نمی‌دهد و حتا به طور علنی مانع اشتراک زنان در چنین برنامه‌هایی شده‌اند. از نظر آنان قرار گرفتن زنان و مردان در یک محیط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی خلاف شریعت اسلامی می‌باشد.
توان‌مندسازی زنان چیست؟
توان‌مندسازی فرایندی است که طی آن زنان از خواسته‌ها، اهداف، حقوق و قدرت تصمیم‌‌گیری در امور زندگی خود آگاه شده و توانایی لازم برای دستیابی به آن‌ها را به دست می‌آورند. توان‌مندسازی زنان می‌تواند در امور مختلفی چون آموزش، آگاهی‌دهی حقوقی و صحی، ارتقای ظرفیت شغلی و مالی، رفع تبعیض از بازار کار، حذف باورهای سنتی و برابری جنسیتی تحت حمایت نهادهای دولتی و غیر دولتی یا نهادهای خارجی انجام شود.
بخشی از توان‌مندسازی زنان شامل مدیریت نهاد خانواده، بالا رفتن انگیزه و آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی، سهم‌گیری در فعالیت‌های اقتصادی (که سبب کاهش چرخه‌ی فقر در جامعه می‌شود)، شنیده شدن صدای زنان، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های جامعه و غیره می‌باشند.
آیا اکنون امکان توان‌مندسازی زنان وجود دارد؟
عمر حکومت‌ها و گروه‌های سیاسی افغانستان به خاطر ماهیت استبدادی و غیر دموکراتیک خود، همیشه کوتاه بوده است. بناءً گروه طالبان با وضعیتی که فعلا بر مردم افغانستان اعمال می‌کنند، نمی‌توانند دوام بیاورند. از طرف دیگر امکان دارد، نگاه این گروه نسبت به زنان تغییر کرده و اعتدال پیشه کنند. بناءً در هردو صورت بازهم نسبت به توان‌مندسازی زنان نباید ناامید شویم؛ زیرا یا بدون آنان یا با اعتدال پیشه کردن آنان زمینه‌ی رشد و توان‌مند شدن زنان فراهم می‌شود. از طرف دیگر مسأله‌ی توان‌مندسازی زنان تنها یک امر سیاسی و اداری نیست؛ بلکه یک امر اجتماعی نیز است. در حوزه‌ی اجتماع، مردان فامیل و خانواده باید در این فرایند سهم بگیرند و در عرصه‌ی پیشرفت، زنان را حمایت کنند. این همکاری می‌تواند در پایان بخشیدن به هنجارها، دیدگاه‌های سنتی و تبعیض‌گرایانه نسبت به زنان و در نیل به برابری جنسیتی کمک کند.
