بخش دوم: «با بسته شدن دانشگاه‌های افغانستان، چه بر سر دختران دانشجو آمد؟»

گل‌نیسا ممتاز

گل‌نیسا ممتاز، دانشجوی سال سوم رشته «محیط زیست» دانشگاه کابل است. وی ۲۳ سال سن دارد و چشم‌‌‌‌‌دیدهایش را از روز بسته شدن دانشگاه‌‌‌‌‌ها‌‌‌‌‌ می‌گوید:«روزی که خبر بسته شدن دانشگاه پخش شد، از لیلیه دانشجویان دانشگاه کابل به خانه یکی از فامیل‌هایم آمده بودم. شب با فامیل‌هایم دور هم نشسته، صحبت می‌کردیم. یک‌‌‌‌‌بار در سایت تلویزیون طلوع دیدم که نوشته بود، طالبان دانشگاه‌ها را به روی دختران بستند. ابتدا باور نکردم، فکر کردم شاید دروغ باشد. جست‌‌‌‌‌وجود کردم، دیدم که سایت‌‌‌‌‌های دیگر از جمله بی بی سی هم نوشته بودند که دانشگاه‌ها به روی دختران بسته شدند. احساس کردم از آسمان به زمین خوردم، وضعیت صحی‌‌‌‌‌ام خراب شد». گل‌‌‌‌‌نیسا، اشک‌ چشمانش را پاک کرده و می‌گوید:«طالبان، دروازه‌‌‌‌‌های دانشگاه‌‌‌‌‌ها را به روی دختران افغانستان بسته کردند؛ اما به زنان باردار برای تکلیف ولادت شان چه پاسخ خواهند داد؟. آن‌ها در هنگام ولادت به یک داکتر زن نیاز دارند».

عارفه رضایی

عارفه در رشته‌‌‌‌‌ی کامپیوتر ساینس تحصیل کرده و یکی از فعالان جنبش زنان کابل است. این فعال حقوق زن، همراه با دوستانش، تظاهرات و گردهمایی‌های زیادی را علیه طالبان سازماندهی کرده‌‌‌‌‌ است. وی می‌گوید:«شب در خانه بودم، سر به فضای مجازی زده و دیدم که به سرعت خبر بسته شدن دانشگاه‌ها پخش و نشر می‌شود. به فکر فرو رفتم. با خود گفتم که طالبان با این اقدام شان، زنان را از عرصه‌های مختلف حوزه عمومی حذف کرده و به بردگان جنسی تبدیل نموده‌‌‌‌‌اند».

عارفه می‌گوید:«دختران باید به مبارزات و حرکت‌های اعتراضی شان ادامه بدهند. وی هم‌چنین در لابلای گفت‌‌‌‌‌وگوهایش از جامعه‌ای جهانی و نهادهای مدافع حقوق‌‌‌‌‌بشر و حقوق زن می‌‌‌‌‌خواهد که بالای طالبان فشار آورده تا دروازه‌های دانشگاه‌ها را به روی دختران باز کنند. اما این مساله راه حل اساسی نیست. راه حل اساسی این است و هدف زنان و مردم افغانستان سرنگونی و نابودی گروه طالبان باید باشد».

سائمه سلطانی

سائمه سلطانی به علاوه که دانشجویی روابط بین‌‌‌‌‌الملل است، به عنوان خبرنگار و نویسنده نیز در نشریه‌های افغانستان در باره زنان می‌نویسد. نوشته‌های وی تحت عنوان «نگاه انتقادی به مساله حجاب» و «آسیب شناسی جنبش زنان افغانستان» نشر شده است. نگاه سائمه، نسبت به بسته شدن دانشگاه با اکثریت دختران و زنان افغانستان فرق دارد. وی می‌گوید: «قطعاً با مسدود شدن اجتماع بیرونی، سازمان‌ها و نهادهای تعلیمی_تحصیلی که در ‌‌‌‌‌آگاهی‌‌‌‌‌دهی زنان نقش موثری داشتند، آینده تاریک و جامعه‌ای سرخورده در انتظار همه خواهد بود. مردسالاری بیش‌تر از قبل ریشه می‌دواند و زنان بیش‌تری را قربانی این حاکمیت زشت می‌نماید. اما از طرف دیگر شنیدن بسته شدن دانشگاه برای من، به علاوه که خبر بدی بود خبر خوشحال کننده هم بود؛ زیرا تدریس تحت سیستم ایدئولوژیستی یک گروه تروریستی، سم‌‌‌‌‌پاشی فکری و طرح‌‌‌‌‌ریزی شده است که به هر نحوی ممکن در مقابل آن باید ایستا شد. به مساله آموزش باید با نگاه علمی، فلسفی و انتقادی نگاه کنیم. زیرا مساله تنها رسیدن به آموزش نیست. مساله اصلی چگونگی آموزش هم است. آموزش طالبانی در حقیقت خودش معضل است نه راه حال و رهایی. زیرا آنها همه را تروریست و افراطی تربیه می‌کنند. از آموزش که تروریست و بنیادگرا، تربیه کند، نبودش بهتر است. اصلا تمرکز اصلی جنبش زنان و مردم افغانستان نابودی طالبان باید باشد نه باز شدن دانشگاه که در آن بینادگرایی و تروریسم آموزش داده شود».

سائمه باور به ایستادگی جنبش زنان و مبارزه مردم افغانستان علیه طالبان دارد و می‌گوید: «باید این را از یاد نبرد که زنان افغانستان راهی جز ایستادگی و خیزش ندارند. مردم افغانستان باید علیه طالبان ایستاد شوند. راه‌های مختلف و روش‌های مختلف وجود دارد که از آن برای نابودی طالبان باید استفاده کرد».

دلایل بسته شدن دانشگاه توسط طالبان

در باره دلایل بسته شدن دانشگاه‌ها توسط طالبان با چند تن از فعالان حقوق بشر، فعالان حقوق زن، جامعه شناس و استادان دانشگاه گفت‌وگو کردیم. آن‌ها عوامل و دلایل مختلف را در این باره مطرح کرده‌اند:

کامله رحیمی

کامله رحیمی (نام مستعار) فعال حقوق زن است. در رشته‌ی بشر شناسی تحصیل کرده است. او می‌گوید: «طالبان نماینده واقعی اسلام است. این دین از درورن یک فرهنگ قبلیه‌ای که اکثریت مردمش صحرا نشین و دارایی باورهای بسته بودند سر بلند کرده است. اکثریت گروه‌های صحرا و بادیه نشین هنجارهای ضد زن دارند. به همین خاطر طالبان به شدت زن ستیز است و مخالف آموزش و تحصیل دختران. بناء راه حل تشکیل یک نظام سیاسی سکولار در افغانستان و راندن اسلام از حوزه عمومی به حوزه خصوصی است».

محمد اکبری

محمد اکبری (نام مستعار) به عنوان استاد جامعه‌شناسی در یکی از دانشگاه‌های شهر کابل تدریس کرده است. او نگاهی به بسترهای اجتماعی و فرهنگی ضدیت طالبان با زنان و بسته شدن دانشگاه‌ها دارد و می‌گوید: «هم فرهنگ عرفی مردم جنوب افغانستان (جای که اکثریت گروه طالبان از آنجا برخواسته‌اند) و هم فرهنگ اسلامی زن ستیز است. طالبان توسط این دو فرهنگ زن ستیز تولید و بازتولید شده است. راه حل جنسیت‌زدایی از فرهنگ عرفی و دینی مردم افغانستان است. عناصر زن ستیز این دو فرهنگ باید نقد و بررسی شده و یک راه حل دموکراتیک برای مساله زنان ارایه شود».

عایشه جوادی

عایشه جوادی (نام مستعار) یکی از فعال حقوق زن است که در گفت‌‌‌‌‌وگو با ما گفته است:«افغانستان جزو کشورهای پیرامونی است. طالبان با هماهنگی گروه‌ها و کشورهای که حامی آنان استند، برای منحرف کردن افکار عمومی دانشگاه‌ها را بسته کرده‌ و می‌خواهد که افکار عمومی در داخل و خارج از افغانستان متوجه جنایات جنگی، برگزاری انتخابات و… نشوند. در این عرصه بسیار هم موفق عمل کرده‌اند».

ایشان می‌گوید: «اسلام سیاسی در خدمت نظام‌های نیولیبرال مرکز قرار دارد. به همین خاطر در تمام آنچه که در افغانستان می‌گذرد، ساخت و سازش بین طالبان و نظام‌های نیولیبرال وجود دارد. آنها در تمام مسائل با طالبان همکارند. عامل و مشکل اصلی نظام‌های نیولیبرال مرکز است نه طالبان».

هم‌چنین خانم جوادی می‌گوید: «طالبان از مساله آموزش زنان برای جلب کمک‌های بشردوستانه و چانه‌زنی برای مشروعیت گرفتن نیز استفاده می‌کنند. طالبان می‌خواهند توسط کشورها به رسمیت شناخته شوند. برای اینکه چیزی در بدل این به رسمیت شناسی به آنها بدهند دختران را از تعلیم و تحصیل محروم کرده اند. تا به کشورهای جهان بگویند در بدل به رسمیت شناسی طالبان، ما به دختران و زنان اجازه می‌دهیم تا به تعلیم و تحصیل شان ادامه بدهند. آنها نباید از زنان سوء استفاده کرده و برای به رسمیت شناسی شان استفاده کنند».

راحله یوسف‌زی

راحله یوسف‌زی به عنوان استاد اقتصاد در یکی از دانشگاه‌های افغانستان تدریس کرده است. ایشان از نظر اقتصادی به مساله بسته شدن دانشگاه دیده و می‌گوید: «آمارهای یونیسف نشان می‌دهد در صورت که دختران بتوانند دوران متوسط و لیسه را بخوانند، پنج میلیارد دالر سود اقتصادی نصیب افغانستان می‌شود. هم چنین بسته شدن دانشگاه‌ها به روی دختران در حدود یک میلیارد دالر به اقتصاد افغانستان آسیب رسانده و باعث ۵ درصد سقوط تولید ناخالص افغانستان شده است».

گفت‌وگو با دختران دانشجو، استادان دانشگاه و فعالان حقوق زن نشان می‌دهد که بسته شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی بر روی دختران پیامدهای بد و خطرناک اقتصادی، روانی، اجتماعی، سیاسی داشته است.

با بسته شدن مکاتب و دانشگاه‌ها وضعیت روانی دختران آسیب دیده است. ازدواج اجباری، خودکشی و خشونت‌های خانوادگی افزایش پیدا کرده است.

منابع

https://rise.esmap.org/data/files/library/afghanistan/Electricity%20Access/Afghanistan_Statistical-Yearbook-2018-19_compressed.pdf?fbclid=IwAR0wM4rQNYGD34AWMdztduBURRdvaHpy4QFe7Z8Fva1K8_x92vtnjknvlSk