نویسنده: فرزانه پناهی
از ماه جون ۲۰۲۴، موجی از اعتراضات گسترده به رهبری نسل جوان، دانشجویان، در بنگلادش رخ نمود که در نهایت سبب استعفای نخست‌وزیر، شیخ حسینه و فرار او، از کشور شد. این اعتراضات از حرکت‌های مسالمت‌آمیز دانشجویان علیه سهمیه‌بندی استخدام در خدمات دولتی آغاز شد و به زودی به مبارزه‌ی همه‌گیر برای برکناری شیخ حسینه تبدیل شد.
شیخ حسینه که از سال ۲۰۰۹، برای سومین دوره‌ی متوالی، نخست‌وزیر بنگلادش بود، در سال‌های اخیر به سمت اقتدارگرایی و سرکوب آزادی‌های مدنی پیش رفته بود. با آغاز اعتراضات، دولت او هم برای مهار معترضان دست به هر کاری برد، اما اقداماتی چون قطع اینترنت و اعمال حکومت نظامی، نه تنها اعتراضات را کاهش نداد بل‌که آن را تشدید کرد. در نهایت، به اثر فشار گسترده‌ی معترضان، شیخ حسینه مجبور به استعفا و فرار از کشور شد.
دولت موقت و چالش‌های پیش‌رو
پس از استعفای شیخ حسینه، یک دولت موقت به ریاست محمد یونس، برنده‌ی جایزه‌ی صلح نوبل، تشکیل شد. این دولت موقت قرار است تا برگزاری انتخابات جدید اداره‌ی امور کشور را بر عهده بگیرد. حزب اپوزیسیون اصلی نیز اعلام کرده که حمایت کامل خود را از معترضان دانشجو اعلام می‌کند.
آینده‌ی بنگلادش در این شرایط مبهم است. هرچند برکناری یک رهبر اقتدارگرا به دست معترضان جوان دستاورد مهمی است، اما چالش‌های بزرگ دیگری در پیش‌رو است. برقراری ثبات سیاسی، برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه، و برنامه‌ریزی برای آینده‌ی کشور مهم‌ترین وظایف پیش‌روی دولت موقت و نیروهای سیاسی خواهد بود. موفقیت در این زمینه‌ها می‌تواند آینده‌ی بنگلادش را به سمت دموکراسی و توسعه سوق دهد و عدم موفقیت در کنترل اوضاع به معنای آغاز یک بحران عمیق‌تر و کلان‌تر خواهد بود.
نگرانی‌ها در مورد آینده
در روزهای پس از سقوط دولت، خشونت‌ها و حملات تلافی‌جویانه افزایش یافته است. خشم فروخورده‌ی مردم از حزب حاکم سابق، عوامی لیگ، باعث تخریب اموال عمومی، حمله به دفاتر و خانه‌های مقامات سابق و حتا اقلیت‌های مذهبی شده است. بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده در جریان اعتراضات خشونت‌بار، شماری از اسلام‌گرایان افراطی به روستاهای هندوها، در شمال بنگلادش، یورش برده‌اند. همین‌طور گزارش شده که در هرج‌و‌مرج به وجودآمده پس از فرار نخست‌وزیر مستعفی، در برخی ایالت‌های بنگلادش، به معابد و مکان‌های مقدس هندوها و منازل مسکونی آن‌ها حمله شده است. حتا شماری ازین مکان‌ها توسط اسلام‌گرایان افراطی به آتش کشیده شده است. روی کار آمدن اسلام‌گرایان افراطی می‌تواند به جای برقراری دموکراسی، به تشکیل یک دیکتاتوری دیگر در بنگلادش بینجامد.
اگرچه خلع قدرت شیخ حسینه دستاورد مهمی برای معترضان جوان است، اما ممکن است به نتایج ناخواسته‌یی منجر شود. ظهور نیروهای افراطی و تشکیل یک حکومت اسلام‌گرا می‌تواند آزادی‌ها و دستاوردهای مدنی را به خطر اندازد و مردم بنگلادش را با یک دیکتاتوری دیگر مواجه کند.
