نویسنده: محمد رجا
گروهی از مهاجران افغانستانی در تهران، روز یک‌شنبه (۲۶ حوت)، در اعتراض به شرایط دشوار خود، مقابل دفتر نمایندگی ملل متحد در امور پناهندگان تجمع کردند. آن‌ها خواستار رسیدگی فوری به وضعیت‌شان شدند.
این مهاجران می‌گویند که در صورت بازگشت اجباری به افغانستان، با تهدید جدی بازداشت و سرکوب از سوی طالبان مواجه خواهند شد. در ایران نیز از کمترین حقوق انسانی، از جمله دست‌رسی به خدمات اولیه و امنیت شغلی، محروم مانده‌اند. آن‌ها نگرانند که در صورت اخراج اجباری، سرنوشتی تلخ و ناگوار در انتظارشان باشد.
در حالی که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید روند اخراج پناهجویان از ایران افزایش یافته، دولت این کشور هشدار داده که این افراد باید ایران را ترک کنند. این مسأله باعث نگرانی گسترده در میان کسانی شده که به دلیل ترس از انتقام‌جویی طالبان به ایران پناه آورده‌اند.
تجمع‌کنندگان ضمن انتقاد شدید از عملکرد ضعیف و مسئولیت‌گریزی دفتر کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، این پرسش را مطرح کردند که «فلسفه‌ی وجودی این دفتر در ایران چیست، وقتی کوچک‌ترین اقدامی برای پناهندگان انجام نمی‌دهد؟»
بی‌توجهی این نهاد به حقوق پناهندگان و ناکارآمدی در ارائه‌ی خدمات، در حالی مطرح می‌شود که هیچ راهکار عملی برای سامان دادن به وضعیت تأسف‌بار پناهندگان ارائه نشده است. بسیاری از پناهجویان افغانستانی که به دلیل ترس از تعقیب، زندان، شکنجه و انتقام طالبان به ایران پناه آورده‌اند، روزانه به دفتر این نهاد در تهران مراجعه می‌کنند، اما با برخوردهای زننده و پاسخ‌های تکراری کارمندان روبه‌رو می‌شوند.
کارکنان این نهاد تنها یک خط تلفن را برای ارتباط با میلیون‌ها پناهنده اختصاص داده‌اند؛ خطی که همیشه اشغال است و عملاً وجود خارجی ندارد. شخصی که برای حل مشکلش ۸۶۳ بار در یک هفته تماس گرفته، موفق به برقراری ارتباط نشده است. سرانجام، پس از ارسال ایمیل و ماه‌ها انتظار، پاسخی تحقیرآمیز دریافت کرده که شامل یک معذرت‌خواهی کلی و لینکی به چند صفحه‌ی بی‌فایده در وب‌سایت کمیساریا بوده است.
سازمان‌هایی مانند UNHCR که وظیفه‌ی حمایت از پناهندگان را بر عهده دارند، باید امنیت، رفاه و حقوق انسانی آن‌ها را تأمین کنند؛ اما عملکرد این سازمان در ایران نه‌تنها ناکارآمد، بلکه آزاردهنده و به دور از روحیه‌ی انسانی است. یکی از مهم‌ترین انتقادها به UNHCR در ایران، عدم کارآمدی و پاسخگویی مناسب به نیازهای پناهندگان، به‌ویژه افغانستانی‌هاست.
پناهجویان از کندی روندهای اداری، نبود شفافیت در بررسی پرونده‌ها، و برخوردهای نامناسب کارمندان شکایت دارند. به نظر می‌رسد که این سازمان در ایران بیشتر تابع سیاست‌های داخلی این کشور است تا اصول جهانی حمایت از پناهندگان.
یکی دیگر از مشکلات اساسی، نحوه‌ی برخورد برخی کارمندان با مراجعین است. پناهجویان از رفتار توهین‌آمیز و نگاه تحقیرآمیز برخی کارکنان جوان ایرانی شکایت دارند. این برخوردهای زننده، به‌ویژه از سوی افرادی که با حقوق‌های دلاری اما بدون درک رنج و زخم پناهندگان در این سازمان مشغول‌اند، موجب ناامیدی و احساس تحقیر در میان پناهندگان شده است.
علاوه بر این، بسیاری از کارکنان پس از پایان مأموریت‌شان در ایران، به کشورهای خارجی مهاجرت کرده و در حوزه‌هایی مانند بلاگری یا رسانه‌ای فعالیت می‌کنند. این امر باعث شده که پناهندگان احساس کنند این سازمان بیشتر به دنبال منافع شخصی کارکنان خود است تا حمایت از حقوق آنان.
سازمان UNHCR، به عنوان یک نهاد جهانی، باید شفافیت بیشتری در ارائه‌ی خدمات داشته باشد. هم‌چنین، برای بهبود وضعیت پناهندگان، لازم است که نیروهای متخصص و آموزش‌دیده با درک عمیق از حقوق بشر و اصول انسان‌دوستی در این نهاد فعالیت کنند.
در نهایت، انتقادات گسترده از عملکرد این سازمان در ایران نشان می‌دهد که به جای تأمین منافع پناهندگان و حمایت از حقوق انسانی آنان، بیشتر به دنبال پیروی از سیاست‌های داخلی و حفظ ساختارهای موجود است. بهبود شرایط پناهندگان مستلزم تجدیدنظر اساسی در فرآیندهای این سازمان و ارائه‌ی خدماتی شفاف، سریع و انسانی است. تنها در این صورت است که UNHCR می‌تواند مأموریت خود را در راستای حمایت از پناهندگان به درستی انجام دهد.
