سحر ضیا
ساختار جنبش زنان معترض
از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ (۲۴ اسدل ۱۴۰۰)، چندین جنبش فعال اعتراضی توسط زنان و دختران در افغانستان به منظور مبارزه در برابر طالبان راه اندازی شده است. این جنبش‌ها با اهداف مشترک اما تحت نامهای مختلف فعالیت دارند که عبارت اند از: ۱ – جنبش خود جوش زنان معترض افغانستان، ۲ – جنبش زنان افغانستان برای عدالت و آزادی، ۳ – جنبش زنان مقتدر افغانستان، ۴ – جنبش تغیر (زنان افغانستان)، ۵ – جنبش زنان افغانستان برای برابری، ۶ – مکتب انتقادی کابل، ۷ – جنبش زنان عدالت‌خواه، ۸ – تیم اتحاد و همبستگی زنان افغانستان، ۹ – جامعه مبارزین زن و ۱۰ – ایتلاف زنان برای تغییر.
تمام اعضای این جنبش‌ها زنان و دختران جوانی هستند که در ۲۰ سال گذشته در فضای آزاد و دموکراتیک از دانشگاه‌ها و نهادهای اکادمیک فارغ التحصیل شدند. اعضای این جنبش‌ها از تمام اقوام افغانستان و ولایت‌های مختلف می‌باشند.
این جنبش‌ها به صورت شبکه‌یی کار می‌کنند، در نهایت هدف و شعار مشترک شان “نان، کار، آزادی؛ مشارکت سیاسی” است، در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱ زنان مبارز در یک تظاهرات در شهر کابل این شعار را همرسانی کردند. هم‌چنان اعتراضات و مبارزات‌شان به صورت مشترک پیش می‌روند. یکی از دلایل که این دختران هسته‌های گوناگون را ایجاد کرده این است که افراد زیاد‌تری در سطح رهبری اعتراضات حضور داشته باشند. اگر یکی از رهبران دستگیر و یا کشته شوند افراد دیگر جای خالی او را پور کنند و هسته‌های دیگر فعال باقی بمانند.
روش فعالیت جنبش زنان معترض
روش فعالیت این جنبش‌ها را در دو سطح می‌توان تحلیل کرد:
سطح اول؛ این جنبش‌ها برای فعالیت و اعتراضات‌شان از روش‌های مختلف کار می‌گیرند. به شکل تظاهرات و گردهمایی، بر ضد طالبان در خیابان‌ها بیرون می‌شوند و خواسته‌های‌شان را به شکل دسته جمعی بیان می‌کنند. در رسانه‌ها مصاحبه و در فضای مجازی از طریق فسبوک، تویتر و انستاگرام اعتراض می‌کنند. کنفرانس‌های مطبوعاتی برگزار و از رسانه‌ها برای پوشش خبری دعوت می‌کنند که اکثر کنفرانس‌ها توسط طالبان سرکوب می‌شوند و برگزار کننده‌گان را دستگیر می‌کنند. با آنکه کنفرانس‌های مطبوعاتی زنان معترض مختل می‌شوند اما آنان قطع‌نامه و پیام شان را از طریق رسانه‌ها اعلان و همه‌گانی می‌سازند.
طالبان اعتراضات علنی خیابانی را به شدت سرکوب می‌کنند و دختران معترض را از خیابان‌ها دستگیر و به زندان می‌برند و شکنجه می‌کنند. در بعضی موارد، این دختران و زنان در خانه‌ها، سالون‌ها و مکان‌های سر بسته اعتراض می‌کنند و پیام شان را از طریق رسانه‌ها همگانی می‌سازند.
سطح دوم؛ روش فعالیت این جنبش‌ها در سطح دوم یک روش نظامی و جنگی است. زمانیکه یکی از اعضای جنبش توسط طالبان دستگیر و اسیر می‌شوند؛ اعضای باقی جنبش‌ها برای دادخواهی برای عضو اسیر شده اقدام نظامی‌گونه می‌کنند. اولین کار شان این است که رسانه‌های بین المللی و نهادهای مدافع حقوق بشر را در جریان قرار می‌دهند. خودشان نیز برای رهایی و دفاع عضو اسیر شده اقدام به اعتراضات خیابانی می‌کنند. از طریق فضای مجازی فشار تبلیغاتی و روانی وارد می‌کنند. بعضی اوقات کار به جای می‌رسد که دختران به جرم دادخواهی از اعضای اسیرشده زندان و شکنجه می‌شوند اما هیچ‌گاهی خاموشی اختیار نمی‌کنند.
با آنکه از عمر جنبش نوین زنان دو سال می‌گذرد و برای پختگی جنبش‌های اجتماعی زمانی اندک است؛ اما روش را که دختران معترض افغانستان در پیش گرفته است به لحاظ روش مبارزه پخته و حساب شده است.
ویژگی‌های جنبش زنان معترض
ویژگی‌های بارز این جنبش‌ها را می‌توان چنین خلاصه کرد: همه اعضای جنبش‌ها قشر تحصیل کرده و جوان هستند. از وضعیت اجتماعی و سیاسی شناخت و آگاهی دقیق دارند، شجاع، جسور و نترس هستند. از متن جامعه بر اساس آگاهی و شناخت خود شان برخواسته اند و به صورت خودجوش ظهور کرده اند. سابقه‌ای پاک و نیک دارند، به آزادی، عدالت اجتماعی، دموکراسی، حقوق بشر، آزادی بیان و حقوق زنان باورمند اند و از تمام اقوام، مذاهب و ولایت‌های افغانستان هستند. متعلق به هیچ یک از رهبران فاسد سیاسی و نهادهای تندرو مذهبی نیستند. به نمایندگی از تمام شهروندان افغانستان در برابر سلطه طالبان مبارزه می‌کنند. مبارزه شان انسانی و طرح شان برای حکومت داری مشخص است که به انتخابات و دموکراسی با مشارکت زنان در سیاست تاکید می‌کنند.
شعارهای جنبش زنان معترض
با سلطه طالبان در افغانستان، تمام صداها خاموش گردید، همه کشورهای حامی افغانستان این کشور را ترک و در اختیار طالبان قراردادند. طالبان گروهی است که به جز خشونت و کشتار دیگر منطق ندارد. در چنین شرایط خفقان و وحشتناک جنبش زنان افغانستان در برابر طالبان صدا بلند کردند و به نمایندگی از مردم افغانستان اعتراض و مبارزه می‌کنند. این جنبش‌ها در برابر هر رفتار خشونت‌آمیز و غیر انسانی طالبان موضع گیری و اعتراض و در برابر تفنگ طالبان سینه سپر می‌کنند. شعارها و خواسته‌های‌شان را بدون ترس از کشته شدن، زندانی شدن و شکنجه شدن بیان می‌کنند.
در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ (۳۰ عقرب ۱۴۰۱)، زنان معترض در شهر کابل در یک مکان سربسته در پیوند به دستگیری ظریفه یعقوبی یکی از زنان مبارز اعتراض کردند و این شعار را فریاد زدند «دفاع از آزادی حق ما است؛ طالبان جنایت می‌کنند و جهان سکوت می‌کنند.»۲ این شعار نشان دهنده تهور و جرئت این دختران است. زیرا، در برابر چشمان طالبان انتحارگر و تفنگ‌های ماشه‌شده، آنان را جنایت‌کار خطاب کردن بازی با خون است.
در ۱۱ جنوری ۲۰۲۲ (۲۱ جدی ۱۴۰۰)، زنان معترض در برابر فرمان حجاب اجباری طالبان، در سرک‌های کابل دست به تظاهرات زدند. با این شعارها اعتراض کرند «استبداد و ستم طالبان پایان یابد؛ زن ستیزی برنامه است، حجاب بهانه است.»۳ در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ (۹ عقرب ۱۴۰۱)، دختران دانشجوی ولایت بدخشان در شهر فیض آباد در برابر حجاب اجباری شعار «ما حجاب اجباری نمی‌خواهیم»۴ را فریاد زدند. مسئله حجاب یکی از تهدیدهای است که طالبان به آن متوسل می‌شوند. افراد اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان، هموارده دختران و زنان را به دلیل حجاب در خیابان‌های شهرهای افغانستان مورد تهدید، اذیت و آزار قرار می‌دهند.
در زمان نشست شورای حقوق بشر ملل متحد در شهر جینوا پایتخت سویس، در ماه جون ۲۰۲۲ (جوزا ۱۴۰۱) جنبش خود جوش زنان معترض، به تاریخ ۲ جولای ۲۰۲۲ (۱۱ سرطان ۱۴۰۱)، در یک مکان سربسته در کابل اعتراض کردند و شعار «حقوق زنان حقوق بشر است» را همگانی ساختند. هم‌چنان در نامهای به شورای حقوق بشر ملل متحد، این پیام را شریک ساختند «طالبان معتقد اند زنان در پشت یک حجاب سیاه بلند، هیچ‌گونه جایگاه و منزلت انسانی و حقی برای ادامه تحصیل و یا کار را ندادند؛ ملل متحد با جان مردم افغانستان بازی نکنند و طالبان را به رسمیت نشناسند.»۵
اعضای جنبش زنان افغانستان، در رابطه به مسدود ماندن مکتب‌های دختران بالاتر از صنف ششم، در یک تظاهرات خیابانی در شهر کابل، به تاریخ ۲۶ مارچ ۲۰۲۲ (۶ حمل ۱۴۰۱)، با این شعار اعتراض کردند «خواهرانم را بگذارید به مکتب بروند، عدالت عدالت برای دختران این سرزمین؛ ما کار میخواهیم؛ ما درس میخواهیم؛ از تبعیض خسته ایم؛ خاک پاکم را گرفتی درس و مشقتم را مگیر؛ تعلیم حق من است.»۶ هم‌چنان این شعارها را نیز همرسانی کردند «حق تحصیل، حق کار و حق خدمت داریم»، «بیایید منسجم باشیم و این قفس را بشکنیم»، «علیه تبعیض سکوت نمی‌کنیم، مقاومت می‌کنیم و می‌جنگیم»، «درس درس، عدالت؛ بیزاریم از جهالت.»
در ۲ سپتامبر ۲۰۲۲ (۱۱ سنبله ۱۴۰۱)، جنبش زنان در شهر هرات در یک گردهمایی خیابانی در مورد مسدود شدن مکتب‌های دختران اعتراض کردند و این گونه شعار دادند «نترسید همه باهم هستیم؛ هیچ حکومتی بدون حمایت زنان پایدار نمی‌مانند، حق تحصیل و حق کار زنان در همه عرصه‌ها.»۷
در ۱۳ آگست ۲۰۲۲ (۲۲ اسد ۱۴۰۱)، در یک سالگی حکومت طالبان دختران مبارز در شهر کابل دست به گردهمایی خیابانی گسترده زدند. در این گردهمایی شعارهای تند را فریاد زدند و همرسانی کردند «ما زنان بیداریم، از تبعیض بیزاریم؛ می‌مانیم و می‌سازیم؛ کار، نان آموزش؛ عدالت عدالت خسته ایم از جهالت؛ بی عدالتی، جنایت و اسارت زنان» و بر روی یک پلاکارد بزرگ نوشتند «روز همبستگی زنان افغانستان، سالروز سیاه حضور طالبان در کشور؛ نان، کار، آزادی.»۸
در ۶ سپتامبر ۲۰۲۱ (۱۵ سنبله ۱۴۰۰)، جنبش زنان معترض در شهر مزار شریف در برابر طالبان با این شعار گردهمایی کردند «شهر تک جنسیتی بوی تعفن دارد؛ ما در تمام سطوح مشارکت سیاسی میخواهیم؛ زنان به عقب بر نمی‌گردند؛ حقوق بشری ما را احترام کنید؛ حکومت همه شمول بدون حضور زنان معنا ندارد.»۹
در ۵ جنوری ۲۰۲۲ (۱۵ جدی ۱۴۰۰)، اعضای جنبش زنان عدالت خواه، به دلیل محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های که توسط طالبان در برابر زنان اعمال شده است، در شهر پلخمری ولایت بغلان در یک مکان سربسته در برابر طالبان اعتراض و این شعارها را همرسانی کردند «هیچ حکومتی وجود زنان را انکار کرده نمی‌تواند؛ ما نسل تغییریم، قلم زنیم و قدم زنیم؛ سکوت در برابر جنایت، جنایت است.»۱۰
در ۳ جنوری ۲۰۲۲ (۱۳ جدی ۱۴۰۰)، زنان معترض در شهر قندوز، در یک مکان سربسته در برابر تبعیض و محدودیت‌های که طالبان بر زنان اعمال کرده اند گردهمایی نمودند و شعار «ما زنان بیداریم، از تبعیض بیزاریم؛ عدالت برای همه‌ی ملت» را فریاد زدند. یک تن از معترضین در مصاحبه با رسانه‌ها چنین ابراز نظر کردند «اگر تفکر طالبان بر زنان قبولانده شود، این خیانت به بشریت در طول تاریخ ماندگار خواهد بود.»۱۱
در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۱ (۹ عقرب ۱۴۰۰)، زنان معترض در ولایت بامیان در برابر طالبان گردهمایی کردند و این شعار را فریاد زدند «با تسلط طالبان بر کشور، زنان به انزوا رفته اند و موارد خشونت علیه آنان، فقر، بیکاری، فروش دختران و کودکان، ازدواج‌های زیر سن قانونی افزایش یافته است.»۱۲
