نویسنده: محمد رجا
در شرایطی که سیاست‌های مهاجرتی دولت جدید ایران با شدت بیشتری در حال اجراست و خطر بازگرداندن مهاجران به‌دست طالبان، جان بسیاری را تهدید می‌کند، ایران تاکنون ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر افغانستانی را به این گروه تسلیم کرده است. هم‌زمان، دانشگاه تهران از حضور یکی از جامعه‌شناسان برجسته حوزه مهاجرت در نشستی تخصصی جلوگیری کرده است.
نشست علمی «مهاجران در ایران، خاستگاه‌های اجتماعی تمایزگذاری و نابرابری» عصر سه‌شنبه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. با وجود اعلام قبلی و دعوت از آرش نصراصفهانی، جامعه‌شناس و پژوهشگر شناخته‌شده‌ی مهاجرت، دقایق پیش از آغاز برنامه، برگزارکنندگان از ممنوعیت حضور او مطلع شدند؛ اتفاقی که با واکنش گسترده حاضران و سخنرانان نشست همراه بود.
این در حالی است که نصراصفهانی پیشتر بارها در رسانه‌ها و نشست‌های تخصصی به نقد سیاست‌های مهاجرتی پرداخته و سال گذشته نیز در همین دانشکده سخنرانی کرده بود. او در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی شرق اظهار داشت که هیچ اطلاعی از دلیل این تصمیم ندارد و بعید می‌داند منشأ آن حراست دانشگاه باشد. به گفته او، احتمالاً ممانعت از حضورش به‌دلیل محتوای انتقادی سخنرانی‌اش درباره‌ی سیاست اخراج مهاجران افغانستانی بوده است؛ سیاستی که به گفته‌ی او «اجازه‌ی هیچ نقدی را نمی‌دهد.»
نشست روز سه‌شنبه به مناسبت راه‌اندازی انجمن علمی مطالعات مهاجرت برگزار شد؛ در زمانی که طبق سیاست‌های جدید، بیش از دو میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر افغانستانی در معرض تهدید اخراج و بازگرداندن به کشوری هستند که در کنترل طالبان قرار دارد. بسیاری از فعالان اجتماعی نسبت به خطر جانی این بازگرداندن‌ها هشدار داده‌اند.
در این نشست، سارا شریعتی، جامعه‌شناس و فرزند دکتر علی شریعتی، ضمن انتقاد از سیاست‌های مهاجرتی دولت، بر ضرورت نگاه اخلاق‌محور در مواجهه با مهاجران تأکید کرد. او گفت: «در ایران وقتی از مهاجر سخن می‌گوییم، غالباً فقط مهاجر افغانستانی منظور است؛ در حالی که این طیف شامل گروه‌های مختلفی با شرایط، اهداف و موقعیت‌های گوناگون است.»
مجتبی حسینی، نویسنده و فعال حوزه‌ی مهاجرت نیز با اشاره به وضعیت نابسامان حقوقی مهاجران گفت: «انسان افغانستانی دیگر نیروی کار نیست، بلکه ابزاری برای کار است؛ بی‌حق، بی‌صدا و نامرئی.»
از دیگر سخنرانان، حسن نوری، مستندساز حوزه‌ی مهاجرت، از شرایط دشوار کارگران مهاجر و سوءاستفاده‌های کارفرمایان گفت و انتقاد کرد که در نبود حمایت قانونی، برخی کارگران پس از ماه‌ها کار بدون مزد، تنها به‌دلیل مهاجر بودن، به پلیس معرفی و از کشور اخراج می‌شوند.
در این نشست بارها تأکید شد که سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ی کنونی در حالی اجرا می‌شود که نه‌تنها دولت، بلکه بخش‌هایی از جامعه نیز با نوعی سکوت و بی‌تفاوتی، آن را همراهی می‌کنند. به گفته‌ی نوری، «دو میلیون و ۲۰۰ هزار انسانی که از طالبان گریخته‌اند، اکنون دوباره به همان گروه سپرده می‌شوند؛ در سکوتی که خود یک فاجعه است.»
با وجود فضای امنیتی و محدودیت‌های تازه، سخنرانان نشست بر ضرورت نقد این سیاست‌ها، گسترش آگاهی عمومی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در قبال مهاجران تأکید کردند؛ مهاجرانی که امروز، بیش از هر زمان دیگری، در معرض طرد، حذف و بی‌صدا شدن قرار دارند.
