نویسنده: فرزانه پناهی
عصر حاضر، عصر اطلاعات و ارتباطات است. در این عصر مرزهای جغرافیایی رنگ باخته و فاصله‌ها به اندازه‌ی یک کلیک کاهش یافته است و عرصه‌ی جدیدی برای کنشگری، گفتگو و تعاملات انسانی پدید آمده است. با این حال، فضای مجازی، با تمام قابلیت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیری که فراهم کرده، متأسفانه در افغانستان به میدان جدیدی برای تداوم و حتا تشدید خشونت علیه زنان تبدیل شده است؛ خشونتی که اگرچه زخم‌های فیزیکی بر جای نمی‌گذارد، اما روح و روان زنان را نشانه رفته و حضور آزاد و فعال آن‌ها را در این فضای بی‌کران، محدود می‌کند.
یکی از بارزترین مصادیق خشونت علیه زنان در فضای مجازی، «خشونت کلامی» است. فحاشی، توهین، تمسخر، تهدید، تحقیر و به طور کلی هرگونه بیان لفظی که به هدف آزار و اذیت، سلب آرامش و تخریب شخصیت زنان صورت گیرد، در زمره‌ی خشونت کلامی قرار می‌گیرد. این نوع خشونت، متأسفانه به امر عادی و روزمره‌یی بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده و بسیاری از زنان به دلیل ترس از مواجهه با این‌گونه رفتارها، از حضور فعال و بیان آزادانه‌ی نظرها و ایده‌های خود در فضای مجازی محروم مانده‌اند.
در بافت اجتماعی افغانستان، که زنان با محدودیت‌های شدید فرهنگی و اجتماعی تحمیل‌شده توسط طالبان مواجه هستند، فضای مجازی می‌توانست به منطقه‌ی آزاد برای ابراز وجود و کنشگری آن‌ها تبدیل شود؛ اما متأسفانه، این فضا نیز از خشونت علیه زنان در امان نمانده است. پیام‌رسان‌هایی چون مسنجر، تلگرام و واتساپ، که به عناصر جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌ی مردم تبدیل شده، به ابزارهایی آزار و اذیت زنان تبدیل شده است. ایجاد پروفایل‌های جعلی به نام زنان به هدف بدنام‌کردن یا اخاذی از آن‌ها، ارسال پیام‌های تهدیدآمیز، توهین، فحاشی، مزاحمت‌های پی‌درپی و انتشار مطالب غیراخلاقی و آزاردهنده، از جمله مصادیق بارز خشونت علیه زنان در فضای مجازی افغانستان است.
این‌گونه اقدامات، نه تنها باعث سلب آرامش و ایجاد رعب و وحشت در میان زنان می‌شود، بل‌که می‌تواند پیامدهای روانی و اجتماعی جبران‌ناپذیری را نیز به دنبال داشته باشد. احساس ناامنی، ترس، اضطراب، افسردگی، انزوا و در نهایت خودسانسوری و کناره‌گیری از فضای مجازی و حتا فضای واقعی، از جمله پیامدهای مخرب خشونت علیه زنان در فضای مجازی هستند.
متأسفانه، در بسیاری از موارد، قربانیان خشونت در فضای مجازی، به دلیل ترس از قضاوت اجتماعی، شرم و حیا و یا عدم آگاهی از راه‌های پیگیری قانونی، از گزارش این‌گونه حوادث خودداری می‌کنند. این امر، موجب می‌شود تا عاملان این‌گونه خشونت‌ها، بدون هیچ‌گونه ترس از پیگرد قانونی، به اعمال خود ادامه دهند و فضای مجازی را به محیط ناامن و آزاردهنده برای زنان افغانستان تبدیل کنند.
مقابله با پدیده‌ی نامطلوب خشونت آنلاین علیه زنان و دختران، مستلزم تلاش و همکاری همه‌جانبه‌ی روشنفکران، رسانه‌های اجتماعی و جامعه‌ی مدنی است. افزایش آگاهی زنان و دختران نسبت به حقوق قانونی‌شان و راه‌های مقابله با خشونت در فضای مجازی، آموزش مهارت‌های سواد رسانه‌یی و استفاده‌ی مسئولانه از فضای مجازی، و فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش‌های سنتی و جنسیت‌زده در جامعه، از جمله راهکارهای مؤثر در این زمینه است.
سکوت در برابر خشونت، تنها موجب تداوم و تشدید آن می‌شود. ایجاد فضای امن، سالم و عاری از خشونت برای تمام کاربران، به‌ویژه زنان و دختران، وظیفه‌ی همگانی است و همگان در قبال آن مسئول هستند.
