نویسنده: محمد رجا
در اقدامی که بوی تبعیض و بی‌رحمی می‌دهد، دولت ایران با وضع قوانینی سخت‌گیرانه، پناه‌جویان افغانستانی را در دو راهی مرگباری قرار داده است: از یک‌سو، اخراج اجباری به کشوری ناامن و تحت حاکمیت گروه تروریستی طالبان، و از سوی دیگر، محرومیت از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی.
بر اساس اعلام مقامات ایرانی، مهاجران غیرمجاز از ابتدای فروردین (حمل) ۱۴۰۴ از دریافت هرگونه خدمات اساسی محروم خواهند شد. اگرچه در چهار دهه حضور مهاجران افغانستانی در ایران، آن‌ها تنها از حداقل‌ترین امکانات برخوردار بودند، اما در سال پیشِ رو، حتا همان حداقل‌ها نیز از آنان دریغ خواهد شد. دیگر هیچ نوع خدمات بهداشتی، درمانی، معاملات ملکی، حق تردد، اسکان و تحصیل برای پناه‌جویان «غیرمجاز» ارائه نخواهد شد.
این در حالی است که بسیاری از این افراد سال‌هاست در ایران زندگی می‌کنند و به دلیل شرایط وخیم افغانستان، امکان بازگشت ندارند. با این حال، دولت ایران در توافق پنهانی با گروه طالبان، افغانستان را «امن» اعلام کرده و مدعی است که هیچ مانعی برای بازگشت پناه‌جویان وجود ندارد. این ادعا، با واقعیت‌های موجود در افغانستان در تضاد کامل است؛ کشوری که تحت سلطه‌ی طالبان با سرکوب، زن‌ستیزی، بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، قتل‌های پنهانی و ناامنی گسترده مواجه است. اخراج اجباری، جان صدها فعال سیاسی، اعضای جامعه‌ی مدنی و نظامیان پیشین را در معرض خطر قریب‌الوقوع قرار می‌دهد.
وزارت کشور (داخله) ایران، با اجرای طرح‌های «ساماندهی اتباع افغانستانی» و «شناسایی اتباع خارجی»، به دست‌گیری و اخراج گسترده‌ی پناه‌جویان اقدام کرده است. این اقدامات که با تحقیر و بی‌احترامی همراه است، مهاجران افغانستانی را مقصر مشکلاتی مانند گرانی، آلودگی محیط‌زیست و بیکاری معرفی می‌کند.
کارگران مهاجر افغانستانی، که برای تأمین معیشت خود سخت‌ترین شرایط را تحمل می‌کنند، در معرض خطر دائمی رد مرز و بازگشت اجباری به افغانستان قرار دارند. بسیاری از آنان، ناچارند بارها با پرداخت هزینه‌های سنگین، برای زنده ماندن به ایران بازگردند. در این میان، مقامات ایران، ناکارآمدی خود را با سرزنش این مهاجران پنهان می‌کنند.
ملل متحد، که مسئولیت حمایت از پناه‌جویان را بر عهده دارد، در برابر این وضعیت سکوت کرده است. فعالان حقوق بشر خواستار مداخله فوری این نهاد و به رسمیت شناختن حقوق پناه‌جویان افغانستانی در ایران هستند، اما کمیساریای عالی پناهندگان تاکنون پاسخی به این درخواست‌ها نداده است.
دفتر ملل متحد باید مسئولیت خود را بپذیرد و پاسخگو باشد. هیچ انسانی غیرقانونی نیست! پناهندگی جرم نیست؛ مهاجرت، حق همه انسان‌هاست. حق شهروندی پناهندگان افغانستانی در ایران باید به رسمیت شناخته شود. باید از پناه‌جویان و مهاجران افغانستانی حمایت کرد!
سکوت دفتر کمیساریای عالی پناهندگان در ایران، نه‌تنها نقض آشکار حقوق بشر است، بلکه پیامدهای انسانی و اجتماعی جبران‌ناپذیری برای پناه‌جویان افغانستانی و جامعه‌ی ایران خواهد داشت.
