نویسنده: فرزانه پناهی
در جهانی که اطلاعات با سرعت بی‌سابقه گسترش می‌یابد و زندگی اجتماعی با پیچیدگی‌های روزافزونی همراه است، نقش روزنامه‌نگاری مستقل و متعهد به حقیقت بیش از هر زمان دیگری ضروری به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه در جوامعی که با محدودیت‌های شدید آزادی بیان و نقض حقوق بشر مواجه‌اند، روزنامه‌نگاران به‌عنوان مدافعان حقیقت و آگاهی عمومی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. افغانستان، تحت سلطه‌ی طالبان، نمونه‌یی از چنین جوامعی است که در آن فضای رسانه‌یی با سرکوب و سانسور شدید روبه‌روست و دسترسی به اطلاعات مستقل به‌سختی ممکن است. در این میان، رسانه‌های مستقل و آزاد با تمرکز بر حقوق زنان و حقیقت‌گویی، نقشی مهمی در آگاهی‌بخشی ایفا می‌کنند.
کارزار «روزنامه‌نگاری مهم است»، که به مناسبت روز جهانی خبر برگزار می‌شود، یکی از مهم‌ترین تلاش‌های بین‌المللی برای حمایت و تقویت روزنامه‌نگاری مستقل است. این کارزار که در سال ۲۰۱۸ به ابتکار بنیاد روزنامه‌نگاری کانادا (CJF) و انجمن سردبیران جهان (WEF) آغاز شد، به دنبال برجسته‌سازی نقش روزنامه‌نگاری متعهد به حقیقت است. در سال ۲۰۲۴، شعار این کارزار «حقیقت را انتخاب کنید»، برای رسانه‌هایی که در برابر امواج سانسور و اطلاعات نادرست مقاومت می‌کند، معنای ویژه‌یی دارد.
پیشینه‌ی کارزار «روزنامه‌نگاری مهم است»
این کارزار از سال ۲۰۱۸ با شعار «روزنامه‌نگاری مهم است» آغاز شد و هر ساله با شعار ویژه ادامه یافته است. هدف اصلی، افزایش آگاهی عمومی درباره‌ی اهمیت روزنامه‌نگاری حرفه‌یی و مستقل است؛ به‌ویژه در دورانی که رسانه‌ها تحت فشارهای سیاسی، اقتصادی و تهدیدات ناشی از اطلاعات نادرست هستند. بنیاد روزنامه‌نگاری کانادا و انجمن سردبیران جهان باور دارند که روزنامه‌نگاری مستقل یکی از ارکان اساسی دموکراسی و رفاه اجتماعی است. بدون اطلاعات صحیح و قابل‌اعتماد، شهروندان نمی‌توانند در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه شرکت کرده و دموکراسی را تقویت کنند.
در عصر دیجیتال، با وجود دسترسی گسترده به اطلاعات از طریق تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی، انتشار سریع و گسترده‌ی اطلاعات نادرست به چالش جدی بدل شده است. این وضعیت بر اهمیت روزنامه‌نگاری حرفه‌یی، که متعهد به تحقیق و حقیقت‌جویی است، تأکید بیشتری دارد. روزنامه‌نگاری دیگر صرفاً یک حرفه نیست، بل‌که مسئولیت اجتماعی است. خبرنگاران با پرسشگری از صاحبان قدرت، ارائه‌ی اطلاعات دقیق و آگاهی‌بخشی به جامعه، نقش حیاتی در ایجاد جوامع آگاه‌تر و دموکراتیک‌تر ایفا می‌کنند.
نقش رسانه‌های مستقل و چالش‌های روزنامه‌نگاری در افغانستان
در شرایطی که طالبان با انتشار گسترده‌ی تبلیغات گمراه‌کننده و اطلاعات نادرست تلاش می‌کنند واقعیت را تحریف و کتمان کنند، شماری از رسانه‌های مستقل افغانستان با تعهد به ارائه‌ی اطلاعات دقیق و موثق، به سنگری برای حقیقت‌گویی تبدیل شده‌اند. این رسانه با تمرکز بر مسائل زنان و حقوق بشر، بستری برای شنیده‌شدن صدای زنانی است که از حقوق اولیه‌ی خود محروم شده‌اند.
پس از تسلط مجدد طالبان در سال ۲۰۲۱، فضای رسانه‌یی افغانستان با سرکوب و محدودیت‌های بی‌سابقه مواجه شد. روزنامه‌نگاران، به‌ویژه آن‌هایی که به مسائل زنان می‌پردازند، با تهدیدهای جانی، بازداشت، شکنجه و حتی قتل روبه‌رو شده‌اند. این فضای سرکوب، دسترسی به اطلاعات مستقل را به‌شدت محدود کرده است.
در چنین شرایطی، خبرنگاران زن افغانستانی با محدودیت‌های شدیدی روبه‌رو هستند و بسیاری از آن‌ها ناچار به ترک کشور یا توقف فعالیت‌های خود شده‌اند. با این وجود، رسانه‌هایی هستند که در حوزه‌ی زنان، هم‌چنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند و به‌عنوان منبعی حیاتی برای اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت حقوق بشر و زنان عمل می‌کنند.
در شرایط کنونی، حمایت بین‌المللی از رسانه‌های مستقل افغانستان ضروری است. کارزارهایی مانند «روزنامه‌نگاری مهم است» با هدف تقویت رسانه‌های مستقل و مقابله با سانسور و اطلاعات نادرست، نقش اساسی در دفاع از آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات ایفا می‌کنند.
شعار «حقیقت را انتخاب کنید» در سال ۲۰۲۴، بازتابی از اهمیت انتخاب آگاهانه‌ی حقیقت در دنیایی است که مملو از اطلاعات نادرست است. رسانه‌های مستقل و آزاد افغانستان با وجود خطرات فراوان هم‌چنان به حقیقت‌گویی و دفاع از حقوق زنان متعهد هستند و نماد مقاومت و پایداری در برابر سرکوب و سانسور به شمار می‌روند. در شرایطی که بسیاری از رسانه‌ها در افغانستان مجبور به سکوت شده‌اند، این رسانه هم‌چنان به رسالت خطیر خود در ارائه‌ی اطلاعات مستقل و دفاع از حقوق زنان ادامه می‌دهد.
حقیقت‌گویی در دنیای امروز، به‌ویژه در جوامعی که با سرکوب و سانسور شدید مواجه‌اند، ضرورت انکارناپذیر است. رسانه‌های مستقل در خط مقدم این مبارزه قرار دارند و با تعهد به اصول روزنامه‌نگاری، در برابر امواج اطلاعات نادرست و سرکوب، از حقیقت و حقوق بشر دفاع می‌کنند.
