روز جهانی دختر؛ فرصتی برای تأمل و تأکید بر توانمندسازی زنان و دختران

نویسنده: مبارکه فراسو
جهانیان یازدهم اکتبر هر سال را به عنوان «روز جهانی دختر» گرامی می‌دارد. این روز که در سال ۲۰۱۲ توسط ملل متحد به رسمیت شناخته شد، به عنوان نمادی از حمایت بین‌المللی از دختران و تقویت حقوق آنان برگزیده شد. هدف از ایجاد این روز، توجه به چالش‌های متعددی است که دختران در سراسر جهان با آن‌ها روبه‌رو هستند؛ از جمله تبعیض‌های جنسیتی، دسترسی محدود به آموزش، خشونت‌های خانگی، ازدواج‌های زودهنگام و فقدان فرصت‌های برابر در جامعه.
تاریخچه و انگیزه‌ی تأسیس
روز جهانی دختر نخستین‌بار به پیشنهاد کانادا در مجمع عمومی ملل متحد مطرح شد. این پیشنهاد بر اساس تحقیقاتی مطرح شد که نشان می‌داد دختران در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در جوامع توسعه‌نیافته و جنگ‌زده، با موانع بزرگی مواجه‌اند. تصویب این روز به‌عنوان روز بین‌المللی دختر، پیام روشن از سوی جامعه‌ی جهانی بود؛ پیامی که می‌گفت دختران باید به عنوان شهروندانی با حقوق کامل، در توسعه‌ی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای‌شان نقش‌آفرین باشند.
هدف‌های اصلی
روز جهانی دختر با محوریت چهار اصل مهم شکل گرفت:
1. حمایت از آموزش دختران: بسیاری از دختران، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، از دسترسی به آموزش با کیفیت محروم‌اند.
2. مبارزه با خشونت‌های جنسیتی: یکی از هدف‌های اصلی این روز، مبارزه با خشونت‌های جنسیتی است؛ از جمله خشونت‌های خانگی، ازدواج‌های اجباری و آزارهای جنسی. بسیاری از دختران در سایه‌ی فرهنگ‌های سنتی و باورهای اشتباه، قربانی خشونت‌های بی‌رحمانه می‌شوند.
3. تأمین حقوق بهداشتی و سلامتی: بسیاری از دختران، به‌ویژه در مناطق فقیر و دوردست، به خدمات بهداشتی اولیه دسترسی ندارند و با مشکلات جسمی و روحی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
4. حمایت از مشارکت اجتماعی و اقتصادی: دختران باید در تمامی عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، به‌عنوان شهروندان کامل و برابر، حق مشارکت داشته باشند.

پیوند با وضعیت زنان و دختران در افغانستان
اگر چه این روز به هدف تأکید بر حقوق جهانی دختران نام‌گذاری شد، در سرنوشت دختران افغانستان تاثیرگذاری چندان نداشته است. افغانستان طی سال‌های اخیر، یکی از دشوارترین محیط‌ها برای زنان و دختران بوده است. پس از بازگشت دوباره‌ی طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، وضعیت زنان و دختران در این کشور به طرز چشم‌گیری بدتر شده است. طالبان با مسدودکردن مکاتب، دانشگاه‌ها و محدودکردن محیط‌ کار و مشارکت اجتماعی و سیاسی، حقوق ابتدایی زنان و دختران را به چالش کشیده است.
در شرایط کنونی، دختران افغانستان از اساسی‌ترین حقوق خود محروم‌اند. حق تحصیل، که یکی از حقوق اساسی دختران است، در این کشور به رؤیا تبدیل شده است. در مناطق روستایی، بسیاری از دختران ناچارند در سنین بسیار پایین ازدواج کنند و از همان ابتدا به نقش‌های سنتی و محدود در خانه محصور شوند.
این وضعیت نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی تبعیض و بی‌عدالتی سیستماتیک علیه زنان و دختران افغان است، بل‌که نمادی از انکار استعدادها، آرزوها و توانایی‌های نیمی از جمعیت کشور است. دخترانی که می‌توانستند پزشکان، معلمان، مهندسان و رهبران فردا باشند، اکنون به‌دلیل تعصبات و سیاست‌های افراط‌گرایانه، از پیشرفت بازمانده‌اند.
نتیجه‌گیری
روز جهانی دختر، یادآور این نکته است که جوامع برای دستیابی به عدالت اجتماعی و توسعه‌ی پایدار، نمی‌توانند نیمی از جمعیت خود را نادیده بگیرند. دختران، هم‌چون پسران، شایسته‌ی دسترسی به فرصت‌های برابر، احترام و کرامت انسانی هستند. در افغانستان و سایر کشورهایی که حقوق دختران پایمال می‌شود، این روز فرصتی است برای بلند کردن صدای اعتراض به نابرابری‌ها و یادآوری این حقیقت که توانمندسازی دختران، کلید آینده‌ی بهتر است. در جهانی که برای تغییر و عدالت تلاش می‌کند، هیچ دختری نباید از امید و فرصت‌هایش محروم بماند.
این روز به‌عنوان نمادی از مقاومت و مبارزه برای حقوق برابر، هم‌چنان نیازمند توجه، حمایت و همبستگی جهانی است تا دنیایی ساخته شود که در آن هر دختری بتواند با امیدواری به سوی آینده‌ی روشن قدم بردارد.