نویسنده: محمد رجا
در حالی‌که نهادهای بین‌المللی نسبت به سرکوب زنان و دختران، گسترش فقر و بیکاری در افغانستانِ تحت حاکمیت گروه طالبان هشدار می‌دهند، کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناه‌جویان از موج بازگشت اجباری مهاجران افغانستانی از کشورهای همسایه خبر داده است. بر اساس گزارش این نهاد، تنها در ماه گذشته‌ی میلادی، بیش از ۲۵۰ هزار نفر از اتباع افغانستان از پاکستان و ایران به کشور بازگشته‌اند.
نکته‌ی قابل‌تأمل، تفکیک آمار بازگشت‌کنندگان به دو گروه «اجباری» و «داوطلبانه» است. طبق این گزارش، ۹۶ هزار نفر به صورت اجباری اخراج شده‌اند و ۱۵۴ هزار نفر دیگر به‌ظاهر داوطلبانه این کشورها را ترک کرده‌اند. با این‌حال، بسیاری از ناظران و فعالان حقوق بشری معتقدند که شرایط دشوار در کشورهای میزبان و فشارهای وارده بر مهاجران، عامل اصلی این «بازگشت‌های داوطلبانه» است.
نگرانی اصلی کمیشنری عالی ملل متحد، وضعیت وخیم زنانی است که پس از بازگشت به افغانستان، با محدودیت‌های گسترده در دست‌رسی به کار، آموزش و آزادی‌های اجتماعی روبه‌رو می‌شوند. این سازمان تأکید می‌کند که بازگشت گسترده‌ی مهاجران، فشار مضاعفی بر منابع بشردوستانه وارد کرده و زندگی میلیون‌ها نفر را که برای بقا تلاش می‌کنند، دشوارتر خواهد کرد.
بابر بلوچ، سخنگوی کمیشنری، با تأکید بر لزوم «داوطلبانه، امن و باعزت» بودن روند بازگشت، از دولت‌های ایران و پاکستان خواسته است به این اصل توجه کنند.
در بخش دیگری از این گزارش، به وضعیت سایر گروه‌های آسیب‌پذیر در افغانستان اشاره شده است؛ از جمله فعالان حقوق بشر، خبرنگاران، اقلیت‌های قومی و مذهبی. به گفته‌ی این سازمان، این گروه‌ها با «بزرگ‌ترین تهدیدها» در افغانستان روبه‌رو هستند؛ آن‌هم در شرایطی که بیش از نیمی از جمعیت کشور، برای ادامه‌ی زندگی به کمک‌های بشردوستانه وابسته‌اند.
بر اساس آمارهای منتشرشده، از سال ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۳.۵ میلیون مهاجر به افغانستان بازگشته‌اند. سخنگوی کمیشنری هشدار داده است که این موج بازگشت، می‌تواند خطر افزایش بی‌جاشدگان داخلی و تلاش برای مهاجرت به اروپا را بیشتر کند.
این سازمان برای رسیدگی به وضعیت مهاجران بازگشتی و کمک به ثبات منطقه، خواستار تخصیص بودجه‌یی به ارزش ۷۵ میلیارد دالر شده است.
در پایان این گزارش آمده است که در سال ۲۰۲۴، مهاجران افغانستانی با سهم بیش از ۴۰ درصد، بزرگ‌ترین گروه مهاجران از منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه به اروپا بوده‌اند؛ آماری که عمق بحران، ناامیدی و بی‌سرپناهی شهروندان افغانستان را نمایان می‌سازد.
