نویسنده: محمد رجا
مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارشی، از افزایش ۲۴ درصدی نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها در سال جاری خبر داده است.
مدت‌هاست که در این دیار، آزادی بیان به غارت رفته و رسانه‌ها در سکوت و خفقان به سر می‌برند. گزارش‌ها حکایت از آن دارد که در سال جاری، روند سرکوب آزادی رسانه‌ها با شدت و گستردگی بیشتری دنبال شده و سایه‌ی مبهم سیاست سرکوب‌گرانه‌ی طالبان، عرصه را بر فعالان این حوزه تنگ‌تر کرده است.
در این گزارش آمده است که دست‌کم ۱۷۲ رویداد ناگوار نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران، از جمله توقف فعالیت ۲۲ رسانه و بازداشت ۵۰ خبرنگار، به ثبت رسیده است. این در حالی است که در سال گذشته، ۱۳۹ مورد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران گزارش شده بود.
دوگانگی در رویکرد گروه طالبان نسبت به رسانه‌ها بیش از پیش مشهود است. بخشی از بدنه‌ی این گروه، قانون رسانه‌های همگانی مصوب دوران جمهوریت را قابل اجرا می‌دانند و از تعدیل آن با اندکی تغییر سخن می‌گویند؛ اما بخشی دیگر، با نگاه محافظه‌کارانه و سنتی، قوانین رسانه‌یی را نمی‌پذیرند و با اعمال دستورالعمل‌های فراقانونی، سعی در کنترل و محدود کردن رسانه‌ها دارند.
اجرای احکام جدید امر به معروف و نهی از منکر، اختیارات وسیعی به محتسبان داده و آنان با تکیه بر این احکام، بایدها و نبایدهایی را برای مردم، از جمله کارمندان رسانه‌ها، تعیین می‌کنند.
محتسبان با اختیارات گسترده، به نظارت بر کارکرد رسانه‌ها می‌پردازند. هرگاه آنان بخواهند، مستقیماً یا با همراهی اداره‌ی استخبارات، علیه رسانه‌ها و خبرنگاران اقدام می‌کنند.
موضوع ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان، فصل تازه‌یی از سرکوب آزادی رسانه‌ها را رقم زده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که مقام‌های طالبان در سال جاری، دست‌کم پنج دستورالعمل جدید به رسانه‌ها ابلاغ کرده‌اند که شامل تلاش برای اجرای ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان، ممنوعیت پخش زنده‌ی برنامه‌ها یا میزگردهای سیاسی و اقتصادی، ممنوعیت تهیه و نشر برنامه‌های چالشی یا انتقادی، ممنوعیت دعوت مهمان برای برنامه‌هایی که از سوی مقام‌های طالبان تائید نشده‌اند و الزام رسانه‌ها به استفاده از کلمه‌های «شهید» و «شهادت» در بازتاب رویدادهای مرتبط با کشته شدن مقام‌های طالبان است.
خبرنگارانی که این دستورها را نادیده گرفته‌اند، تهدید یا زندانی شده و رسانه‌های‌شان با اقدام‌های تنبیهی مواجه شده‌اند. از مجموع رویدادهای ثبت شده، دست‌کم ۲۲ مورد مربوط به ممنوع شدن فعالیت و یا بسته‌شدن رسانه‌ها بوده است. از میان خبرنگاران بازداشت شده، ۱۰ تن هم‌چنان در زندان به سر می‌برند و چهار تن به حبس محکوم شده‌اند.
این گزارش، تصویری تلخ از وضعیت آزادی رسانه‌ها در افغانستان ارائه می‌دهد. در روزی که باید یادآور رشادت و تلاش خبرنگاران باشد، خبر از محدودیت‌ها، بازداشت‌ها و خاموشی رسانه‌ها می‌رسد. امید است که روزی، روشنایی آزادی بر تاریکی حاکم شود و خبرنگاران بتوانند بدون ترس و دغدغه، به رسالت خود عمل کنند.
