نویسنده: سائمه سلطانی
پشتون‌ها چه در افغانستان و چه در پاکستان، قربانی سیاست‌های فاشیستی طبقات حاکم در دو طرف مرز بوده‌اند. یکی از ستم‌های نابخشودنی و مشترک این دو حکومت در حق پشتون‌ها، اسلامیزه‌کردن و رادیکالیزه‌کردن این جوامع و هم‌چنین دور نگهداشتن آن‌ها از علم، روشنگری و پیشرفت بوده است. آن‌ها برای حفظ سلطه‌ی فاشیستی و دیکتاتوری‌شان، راهی جز ایجاد مراکز زنجیره‌یی شستشوی ذهنی اسلامی ندیدند. تا کنون این شیوه به‌شدت برای طبقه‌ی حاکم این کشورها پاسخ‌دهنده بوده است. یکی از نتایج ترویج این بنیادگرایی در میان جوامع پشتون پاکستان، حفظ و رونق سیاست‌های جنسیتی است؛ سیاستی که قلمرو حضور و حوزه‌ی فعالیت زنان را چهاردیواری خانه تعریف می‌کند و برای مردان هیچ قید‌وبندی در نظر نمی‌گیرد.
در چنین حالتی، زنان پشتون در پاکستان این حدوحصار را در هم شکستند و به سطوحِ به اصطلاح مردانه پا گذاشته‌اند. ورانگه لونی یکی از اعضای برجسته و گاهی یکی از رهبران جنبش تحفظ پشتون، نمونه‌ی از این زن‌ها است. وی در حضور برادرش، آرمان لونی، در یک تجمع اعتراضی در بنو به تاریخ ۱۱ مارس ۲۰۱۸ مقابل هزاران معترض چنین بیان کرد: «این همه آدم این‌جا خواهان عدالت‌اند؛ اما چرا زنان را در خانه جا گذاشتید؟» او با فریاد از پشت میکروفون گفت: «زنان پشتون! شما باید در این جنبش شرکت کنید. از این نمادهای بردگی خلاص شوید»، در حالی که چوری‌های خیالی روی مچ‌هایش را تکان می‌داد و صدایش بلندتر می‌شد، فریاد زد: «چوری‌ها، پای‌زیب‌ها، حلقه‌های بینی‌تان را بردارید و هم‌پای مردان بایستید.»
جلیله حیدر، زن سیاسی دیگری از جنبش تحفظ پشتون است که شعار «دا سنگه آزادی ده؟» [این چه آزادی است؟] را در یک تجمع جنبش تحفظ پشتون مطرح کرد. او در حالی که تصویر زنده‌یاد مشعل‌خان را در دست داشت، فریاد زد: «این تروریسمی که می‌بینید، پشت آن یونیفورم‌های نظامی ارتش پاکستان است.» پس از او، این دو شعار در اعتراضات جنبش پشتون‌ها توسط حامیان و اعضای آن بارها فریاد زده شد. جلیله حیدر از اقلیت هزاره‌ی پاکستان در کویته می‌باشد. وی علاوه بر عضویت در جنبش تحفظ پشتون، عضو حزب کارگران عوامی و دبیرکل جبهه‌ی دموکراتیک زنان در بلوچستان است.
گلالی اسماعیل نیز از اعضای فعال جنبش تحفظ پشتون، رئیس سازمان دختران آگاه و دریافت‌کننده‌ی جایزه‌ی صلح بین‌المللی سال اتحادیه‌ی جهانی و جایزه‌ی صلح شیراک است. او سازمان دختران آگاه را به منظور پخش آگاهی میان زنان از حقوق‌شان، مبارزه با زن‌ستیزی در مناطق پشتون‌نشین، به‌ویژه خیبر پختونخوا، و شکل‌دهی انگیزه‌ی سیاسی در زنان ایجاد کرد. وی باری به دلیل این اقدامش از سوی حکومت پاکستان زندانی هم شده است. علاوه بر این زنان نخبه، صدها زن دیگر پشتون در دادخواهی‌های این جنبش شرکت داشته و خواهان سهم‌گیری سیاسی و توقف دست‌گیری و قتل قهری مردان پشتون توسط دستگاه حکومتی حاکم‌اند.
در کل، نقش زنان بعد از شکل‌گیری جنبش تحفظ پشتون سیر صعودی داشته و زمینه‌ی تقابل با فرهنگ زن‌ستیز تحمیل‌شده‌ی حکومتی و فرهنگ پدرسالار بومی را باز کرده است. هرچند تعداد زنان عضو این جنبش همانند اعضای مرد سیل خروشان نیست، اما این‌که جنبش دید محدودکننده در قبال زنان ندارد و از پذیرش زنان در این جنبش استقبال می‌کندد، امیدوارکننده است. جای‌گیری زنان در سیاست نه تنها معادله‌ی سیاسی حاکم را تغییر خواهد داد، بل‌که در رونق‌دهی خیزش‌های فمینیستی و تضعیف اسلام سیاسی در آسیا کمک شایانی خواهد کرد.
