فرزانه پناهی
رویکرد افراد نسبت به دین متفاوت است. حداقل سه دسته از آدم‌ها در جامعه وجود دارد: یکی بنیادگرایان است که دین را با تمام خشونت و کاستی‌هایش می‌پذیرد و برای پیاده کردن حدود شرعی از هیچ‌نوع خشونت دریغ نمی‌کنند. دسته‌ی دوم، روشنفکران دینی استند که در ذهن‌شان آرمان‌شهر تحقق ناپذیر از اسلام بنا کرده‌اند. این‌ها نه اصول اصلی و اولی دین را قبول دارند و نه موضع مخالفین دین را. موضع اینان در قبال دین و جامعه ناروشن است. دسته‌ی سوم، مخالفین نظام دینی است. این‌ها به چیستی و چرایی قوانین دینی کاری ندارند، باورمند به اصول تعریف شده‌ی جهانی برای حقوق بشر استند. حکومت بی‌طرف و غیر دینی می‌خواهند که در آن عدالت طبقاتی، برابری جنسیتی، آزادی عقیده، بیان و اندیشه وجود داشته باشد.
در جامعه سنتی و بشدت مذهبی افغانستان وجود بنیادگرایان انکار ناپذیر است. اما مشکل اصلی روشنفکران دینی است که موضع نامشخص شان باعث گمراهی دربین جوانان شده است. جوانان بیزار از بنیادگرایی جذب این دسته افراد می‌شوند که به‌سمت نامشخص درحرکتند. این‌ها ایده «آرمان‌شهر ناشدنی اسلام» را در ذهن جوانان بی‌خبر از دین القا می‌کند. در نتیجه مانع رشد ارزش‌های نوین در جامعه می‌شوند. از طرف دیگر عقیده بنیادگرایان را مبنی بر اسلام‌خواهی مردم، و ضرورت بر نظام دینی تقویت می‌کنند.
