از حاکمیت گروه نیابتی طالبان در افغانستان، سه سال می‌گذرد. این گروه، قرار است دو روز بعد، ۲۴ اسد، سال‌روز سقوط جمهوریت و پیروزی مفتضحانه‌ی‌شان را در کابل تجلیل کنند.
بگذریم از این‌که در بازی گرگ‌ومیش، چه گروهی بُرد و کدام گروه یا جناح باخت؛ اما آن‌چه برای همگان آشکار و هویدا است، باخت از آنِ مردم افغانستان، به‌ویژه زنان و دختران بوده است.
به عنوان نمونه، به حوزه‌‌های آموزشی و تحصیلی افغانستان، در سه سال حاکمیت این گروه می‌پردازیم و بحث خود را با این پرسش‌ها آغاز می‌کنیم: معارف و تحصیلات عالی کشور در دوره‌ی طالبان، دچار چه تحول و تغییری شده است؟ آیا طالبان در حوزه‌ی معارف و تحصیلات عالی در این مدت، پیش‌رفتی داشته یا افت کرده و رو به نشیب بوده است؟
به صورت عموم، فعالیت‌های طالبان را در بخش معارف و تحصیلات عالی به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:
۱- فوت‌شده‌ها
طالبان، در روزهای اول حکومت‌شان، درب مکاتب را به روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند. پس از آن، دختران را از آموزشگاه‌ها منع کردند. دختران در این آموزشگاه‌ها برای آمادگی کانکور، یادگیری زبان و مهارت‌های کمپیوتری می‌رفتند. در نهم قوس سال ۱۴۰۰، دانشگاه‌ها را نیز به روی دانشجویان دختر بستند. این بخش، را می‌توان «فوت‌شده‌ها» نامید.
۲- فلج‌شده‌ها
بخش دیگر، فلج‌شده‌ها است. طالبان پس از حاکم‌شدن در افغانستان، بخشی از نصاب آموزشی مکاتب را با کتاب‌های جهادی پر کردند. در دانشگاه‌ها نیز در هر سمستر ۲ تا ۴ کریدیت «ثقافت اسلامی» اضافه کردند. این مضامین در واقع افکار و ایدئولوژی طالبان را در مکاتب و دانشگاه‌ها تبلیغ و ترویج می‌کنند. البته آن‌ها به این تغییرات اکتفا نکرده، مسابقه‌ی «امارت‌شناسی» در برخی ولایت‌ها و ولسوالی‌ها نیز برگزار کردند. تا از این طریق بتوانند تعدادی را با تفکرشان آشنا سازند. ما این بخش را، فلج‌شده‌ها می‌نامیم.
۳- فلاح (رستگاری و پیش‌رفت)
این گروه، با آن همه تغییراتی که در بخش معارف و تحصیلات عالی افغانستان آورده‌اند، باز هم آرام ننشستند؛ در جریان این سه سال همواره به ساخت‌وساز مدرسه‌های دینی و جهادی پرداختند. اخیراً آنتونیو گوتریش، دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارشی گفته بود که براساس آمار این سازمان، این گروه بیش از ۷ هزار مدرسه‌ی دینی و جهادی دارند که در سه ماه، دست‌کم ۱۵۰۰ نفر را فارغ داده‌اند.
این گروه، چندین انستیتوت را در ولایت‌های مختلف کشور، تبدیل به مدرسه‌ی جهادی کرده و نام یکی از افرادشان را بر آن‌ها گذاشتند. از این همه، فهمیده می‌شود که طالبان در سه سال گذشته، تنها در بخش ایجاد مدرسه‌های دینی با هزینه‌های میلیونی، به فلاح، رستگاری و پیش‌رفت، رسیده‌اند.
به گفته‌ای کارل پوپر کسانی‌که می‌خواستند مردم را رستگار کنند و زندگی را برای شان بهشت بسازند، اما در عمل زندگی را برای آن‌ها تبدیل به جهنم کردند.
